İKLİM

B) İKLİM ÖZELLİKLERİ

B. 1. Giriş

                Akdeniz bölgesinin 1000m’ye kadar yükselen kıyı kuşağında, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi görülür.[3] Araştırma yaptığım saha Anti-Toroslar da olup, ortalama yükseltisi 109.85 m’dir. Yörenin ikliminde de Akdeniz bölgesinde etkili olan hava kütleleri ve topoğrafya özellikleri belirleyici olmaktadır.

            Bilindiği gibi Akdeniz ikliminin oluşmasında hava kütleleri ve güneyinde sıcak bir denizin olması ekili olmuştur. Araştırma saham yaz ve kış mevsimlerinde farklı farklı hava kütlelerinin etkisinde kalmaktadır. Basra alçak basıncının etki alanını genişletmesiyle Akdeniz bölgesi genelinde olduğu gibi yörede de havanın nemi düşer ve sıcaklığı artar.

            Araştırma saham kış aylarında Orta Akdeniz’den gelen ılık ve nemli havanın etkisine girer. Orta Akdeniz’e kuzeyden sokulan polar hava ve tropikal havanın karşılaşması ile yani sıcak ve soğuk cephelerin karşılaşması ile yağışlar oluşur. Bu cephesel faaliyetler Orta Akdeniz üzerinden gelir ve güneybatıdan kuzeydoğuya doğru ilerler.[4] Kozan ve çevresindeki yüksek Toros dağları cephelerin ilerlemesine engel teşkil ettiği için cephelerin kavuşmasını kolaylaştırır. Bu nedenle Toroslar’ın güneybatı yamaçları Kozan, Kadirli, Feke, Andırın gibi yerler fazla yağış alır.

            Çukurova’nın ortasında yoğunlaşmada etkili olan dağların biraz gerisinde Adana’da yıllık 646 mm’lik yağışa karşılık, Çukurova’nın sonunda yüksek Anti-Toroslar’ın hemen dibinde 200 m yükseklikteki Kozan’da yıllık ortalama yağış 910 mm’yi bulur. Toroslar’ın daha yüksek yerlerinde bu biraz daha artar. 1300 m’deki Feke’de 1060 mm, Andırın’da 2070 mm’dir. Bu farklılıkta Toros dağlarının uzanışının yanı sıra cephelerin gelişine dik durması da etkili olmuştur.

B.2. İklim Elemanları

B.2.a. Sıcaklık          

Araştırma saham Güney Akdeniz’de olması,  dağlık bölgenin kuytusunda kalması ve soğuk rüzgarlardan korunması, yöredeki sıcaklık üzerinde önemli etkilere neden olmaktadır. Köy ve çevresinde yıl içindeki sıcaklık değişmesi fazla değildir. Buna etki eden faktör bölgenin nemli olmasıdır. Bölge genelinde yaz aylarında sıcaklıklar fazla olmaktadır;  bunun sonucu olarak da yöre halkı Toroslar’ın dağlık bölgelerine daha serin olan yaylalara çıkmaktadır.

            Araştırma sahamda yıllık ortalama sıcaklık 20 °C olup maksimum sıcaklık ortalaması 25.7 °C,  minimum sıcaklık ortalaması 15,4 °C’dir. Don olayları yıl içersinde nadiren meydana gelmektedir. Genelde sıcaklık 0 °C’nin altına pek inmez.

 Temmuz ayı sıcaklık ortalaması gündüzleri 34,9 °C’de seyrederken; geceleri 26,3 °C’ye düşer. Ocak ayı sıcaklık ortalamasına baktığımızda gündüzleri 16,5 °C iken geceleri 8.9°C’ye düşmektedir (Şekil 1.5).

Şekil 1.5.    Kozan İlçesinin Yıllık Sıcaklık Grafiği (1979 – 1999)

 Yörenin nemli olması hem boğucu sıcaklıklara hem de günlük sıcaklık değişmesinin fazla olmamasına neden olmaktadır. Bu nemli ikilim ilkbaharın erken gelmesine, şubat ayından itibaren başlamasına neden olmaktadır. Ağaçların yaprak ve çiçek açması bu dönemden sonra görülmektedir. Köy ve çevresinde sıcaklığın kararlı olası ve kuytu bir yerde bulunması narenciye üretimine imkan vermiştir. Çukurova’nın gerisinde denizden 70 km kadar içeride, dağların kuytusunda kalan ılık kışlı, Kozan ve çevresinde kaliteli portakallar yetişmektedir.[5] Araştırma yaptığım köyde Kozan’ın ve Adana’nın ender portakal yetişen mikroklima köşelerinden biridir.

B. 2 b. Yağış

            Akdeniz bölgesinde olduğu gibi araştırma sahamda da ekim ayından itibaren  cephe yağışları görülmeye başlar. Kasım ve nisan arasındaki aylar yörenin yağışlı geçen aylarıdır. Akdeniz bölgesine yağış bırakan cephesel faaliyetler Orta Akdeniz üzerinden gelir.[6] Yağışlar en yüksek değerine aralık ayında ulaşır; mayıstan sonra giderek azalır. Yaz mevsiminde ise genelde yağış olmaz. Araştırma saham Toroslar’ın eteğinde olması nedeniyle, bölgeye doğru sokulan cepheler dağların güneye bakan yamaçlarına çarparak yükselir. Bunun sonucunda Adana ve Ceyhan gibi kıyı kesimlerine oranla biraz daha yağış alır. Adana ve Ceyhan’da ortalama yağış 610 mm iken Kozan ve çevresinde 910 mm yağış düşmektedir.[7]

            Kozan’da yıllık yağışın yarıya yakını kış mevsimindedir. Yağışın mevsimlere dağılışı %40 kış, %30 ilkbahar, %20 sonbahar, %10 yazdır. Yaz ayının bu değeri %1’lere bile düşmektedir (Şekil.1.6..).

Şekil.1.6.    Kozan İlçesinin Yıllık Yağış Grafiği (1979 – 1999)

Yağışın yıllara ve aylara dağılışında önemli sapmalar meydana gelmektedir. Kozan’da en yüksek yağış 1988 yılında 1175,8 mm olarak kaydedilirken, en düşük yağış 1991 de 290 mm olarak kaydedilmiştir.[8] Aralık bölgeye en fazla yağışın düştüğü ay olup, Temmuz ayında bu durum 0 mm ‘ye kadar düşebilmektedir. Bu yağış yönünden karasın olduğunu, yağışın aylara ve yıllara dağılışında sapmaların olduğunun bir göstergesidir. Bildiğimiz gibi Akdeniz Bölgesi en yüksek yağış sapmasının olduğu bölgedir. Bu durum bölge genelinde etkili olan cephesel faaliyetlerin kararsız olmasından kaynaklanmaktadır. Kozan ve çevresinde açık geçen günlerin sayısı 135 gün iken kapalı günlerin sayısı 28 gündür. Yağışlı geçen günlerin sayısı 81 iken don olayının gerçekleştiği günlerin sayısı 1’dir.

B.2.c.Bağıl Nem ve Bulutluluk

           

            Kozan ve çevresinde eylül ve kasım ayları arasındaki dönemde nisbi nemin yıllık ortalamanın altında olduğu temmuz ve ağustos aylarında ise nisbi nemin yüksek olduğu gözlenir. Bu durum yörede sıcak ve bunaltıcı bir havaya neden olur (Şekil.1.7.). Kozan ve çevresinde yaz mevsiminde nisbi nemin fazla olmasına zemin hazırlayan     nedenler; buranın Akdeniz’in kuzeydoğu ucunda olması, yaz aylarında batıdan esen rüzgarlar ve Akdeniz’i kat eden hava kütleleri,ayrıca Toroslar’ın ve Amanoslar’ın birleştiği bir yer olması ile açıklanabilir.

            Kozan ve çevresinde bulutlanmanın en fazla olduğu dönem kış ve sonbahar dönemleridir.Yaz ayları ise bulutlanmanın en az olduğu dönemdir. Havalar çoğunlukla açık ve parlak geçer. Bu durum Akdeniz iklimine özgü olup, hava sıcaklığının fazla olması ile açıklanabilir. 

AYLAR	O	Ş	M	N	M	H	T	A	E	E	K	A
ORT.BAĞIL  NEM	75.9	70	72.4	69.8	65.3	68	67.7	68.1	64.2	60	73.2	73.5
ORT.EN DÜŞÜK NEM	26	9	17	12	7	13	18	10	2	7	21	28

Şekil.1.7.    Kozan İlçesinin Yıllık Bağıl Nem ve Bulutluluk Grafiği (1979 – 1999)

            B.2.d.Basınç ve Rüzgarlar

            Akdeniz bölgesinde genel olarak rüzgarlar Kuzey ve Güney yönlüdür.Basınç ise  yaz aylarında azalır, kış aylarında ise ortalamanın üstünde değer gösterir(Grafik 4). Araştırma sahamda bu özellikleri görmek mümkündür. Kozan ve çevresinde yaz aylarının başlarında güney yönlü rüzgarlar görülür ve kuzeydoğu istikametinde eser. Sonbahar aylarından itibaren yörede kuzey yönlü olarak başlayan rüzgarlar, kış aylarında kuzeydoğu istikametinde eserler. Kozan ve çevresinde üç ay kadar güney sektörlü rüzgarlar, diğer aylarda ise kuzey sektörlü kendini göstermektedir(Grafik 1.4). Kuzey yönlü rüzgarların yıl içinde daha fazla faaliyet göstermesini, hava kütlelerinin hareketinde ve topoğrafya faktöründe arayabiliriz. Hava kütlelerinin hareketi Akdeniz Bölgesi genelinde Akdeniz’in sıcak bir deniz olması yani alçak basınç sahası olması ve buna bağlı olarak kuzeydeki yüksek basınç alanlarından (iç bölgelerden) kıyıya doğru bir hava akımına neden olur.[9]  Kozan ve çevresinin kuzeyindeki Toros dağları kuzey sektörlü rüzgarların artmasını sağlamaktadır. Çoğunlukla kış aylarında gerçekleşen bu şiddetli kuzey sektörlü rüzgarlar Kozan, Kadirli ve Feke’ye bol yağış bırakmasına sebep  olmaktadır.[10]

            Yaz aylarında araştırma saham ve çevresinde güney ve güneybatı sektörlü rüzgarlar kuzeydoğuya doğru eserler. Bu durum yüksek basınç sahası olan Akdeniz’den alçak basınç sahası olan iç kısımlara doğru bir hava akımını göstermektedir. Bu hava akımı ise daha çok serinletici etkide bulunan deniz meltemlerinin varlığının ifadesidir. Yörede havanın sıcak ve nemli olduğu yaz aylarındaki boğucu durum, deniz kıyısından Kozan ve çevresine doğru sokulan nemli serin hava (deniz meltemi) bu sıkıcı ve bunaltıcı durumu azaltır. Meltemlerin estiği zamanlar havanın durgun olduğu anlara nispeten daha yaşanılır günlerdir.

            Kozan ve çevresinin kuzeyindeki Toros dağlarından aşarak iç bölgelerden sıcak olan Akdeniz kıyılarına doğru bir hava akımı vardır. Bu hava akımı Toroslar’ı aşınca ısınır. Yörede kış aylarında etkili olan poyrazlar don olaylarına engel olur. Kozan ve çevresindeki narenciyenin yetişmesine ve meyvelerin kaliteli olmasına etkide bulunur.

Şekil.1.8.  Kozan İlçesinin Rüzgar Gülü Grafiği (1979 – 1999)