2. BÖLÜM
BEŞERİ ÇEVRE ÖZELLİKLERİ
Beşeri ve ekonomik coğrafyada tarımsal faaliyetler, ulaşım, sanayii, yerleşme ve kentleşme gibi antropojen süreçler ile çevre üzerinde yapılmış ve yapılmakta olan değişiklikler ve diğer kültürel süreçler incelenmektedir.[16]
Araştırma yöremi yukarıdaki tanım çerçevesinde, beşeri ve ekonomik özellikleri yönünden inceledim.
2.A. NÜFUS
2.A.1. Nüfusa Genel Bakış
Araştırma saham olan Işıklı Köyü’nün nüfusuna genel olarak bakacak olursak 1997 nüfus sayımına göre nüfus sayısı 737 kişidir. Nalbant Sağlık Ocağı’nın 1999 yılı nüfus verilerine göre 15-64 yaş erkek nüfusu 325, Erkeklerin 190 evli, bekar olanların sayısı 168’dir. 15-64 yaş kadın nüfusu sayısı ise 280’dir. Bekar olan kadın nüfus sayısı 126 kişidir.
Köye Kozan’ın dağlık köylerinden çalışmak amacıyla gelen insanlar geçici bir nüfus hareketine neden olmaktadır. Nüfusun büyük bir kısmı tarımla uğraşır. Özellikle narenciye, mısır, buğday, pamuk ziraatı yapılmaktadır.
Köy halkının hemen hemen hepsi kendi evlerinde (mülk) oturmaktadır. Çok az bir kısmı narenciye bahçelerinin hemen yanındaki meskenlerde bekçilik yapmak suretiyle oturmaktadırlar. Araştırma sahamda çok çeşitli mesken tipine rastlanmaktadır. Işıklı Köyü’nün nüfusunun eğitim düzeyi yeteri kadar yüksek değildir.
2.A.2. Nüfusun Gelişimi
Işıklı Köyü yerleşik bir nüfusa sahiptir. Köyün kuruluşunda en eski yerleşmeler, Karınca mahallesinde bulunan değirmenin çevresinde ve Hakkı Hoca, Çolak Hoca ve Solak Hasan Çiftliği’nin etrafında görülmektedir. Zamanla yörüklerin yavaş yavaş yerleşik hayata geçmeleriyle köy nüfusunda artışlar gözlenmiştir. Nüfusun artmasının en önemli nedeni tarımın yaygınlaşması ve bahçe tarımın yapılmasıdır. (Tablo 2.1.)
Tablo2.1. Işıklı Köyü’nde yıllara göre nüfus.
YILLAR
|
1935
|
1945
|
1955
|
1965
|
1975
|
1985
|
1997
|
NÜFUS
|
305
|
385
|
550
|
579
|
680
|
853
|
737
|
Kaynak: D.İ.E. bültenlerinden derlenmiştir.
2.A.3. Nüfus Artışı
Işıklı Köyü Kozan’ın orta dereceli nüfuslu köylerinden biridir. Araştırmamla ilgili çalışmamda periyodik olarak yapılan nüfus sayımlarından faydalanacağım. Ülkemizin ilk nüfus sayımı 1927 yılında cumhuriyet döneminde yapılmıştır.İkinci nüfus sayımı ise 1935 yılında yapılabilmiştir. Bu nüfus sayımları genelde beş yıl arayla yapılmaktadır. Ülkemizde 1935’ten 1990 yılına kadar beş yıl arayla yapılmış olan nüfus sayımı, 1990’dan sonra on yıl arayla yapılacaktır. Fakat ortaya çıkan bir ihtiyaçtan dolayı 1997 yılında seçmen sayısını belirlemek amacıyla nüfus sayımı yapılmıştır.
Işıklı köyü ve çevresinde yaşayan nüfusun sayım dönemlerindeki toplam miktarları incelendiğinde bazı depolanmalara rağmen, genel olarak arttığı gözlenmektedir. 1935-1997 sayım yılları arasında Işıklı Köyü’nün nüfusu 305’den 737’ye çıkmıştır. Çalışma sahamın 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımındaki nüfus miktarı tespit edilememiştir. Bundan dolayı çalışmamda 1935 yılıyla 1997 yılları arasında tespit edilen nüfus verilerini kullanacağım. (Tablo.2.2.)
Tablo2.2. Işıklı Köyü’nün yıllara göre nüfus sayımı.
YILLAR
|
NÜFUS
|
ARTAN N.
|
Sayım Değ. Göre Artış %
|
Yıllık artış %
|
1935
|
305
|
-
|
-
|
-
|
1940
|
329
|
24
|
7,80
|
1,50
|
1945
|
385
|
56
|
17,00
|
3,40
|
1950
|
485
|
100
|
25,90
|
5,20
|
1955
|
550
|
65
|
13,40
|
2,60
|
1960
|
539
|
-11
|
-2,00
|
-0,40
|
1965
|
579
|
40
|
7,40
|
1,40
|
1970
|
630
|
51
|
8,80
|
1,70
|
1975
|
680
|
50
|
7,90
|
1,50
|
1980
|
744
|
64
|
9,40
|
1,90
|
1985
|
853
|
109
|
14,60
|
2,90
|
1990
|
845
|
-8
|
-0,90
|
-0,10
|
1997
|
737
|
-108
|
-12,70
|
-2,50
|
Kaynak: D.İ.E. bültenlerinden derlenmiştir.
Araştırma sahamın nüfus miktarlarının yıllara göre dağılışına baktığımızda genel olarak artış gözlenmektedir.Fakat son birkaç sayım için bunu söylemek mümkün değildir. Işıklı’nın 1935-1985 yılları arasındaki sayım devrelerinde nüfusu artış gösterirken, 1997 yılı sayımlarında 737 kişiye düşmüştür. Fakat 1999 yılı Nalbant Sağlık Ocağı verilerinden aldığım değere göre köyün nüfusu 891 kişiden ibarettir.Işıklı’nın 1935-1985 yılları arasındaki nüfus artış hızı % 2.9 olarak tespit edilmiştir.Türkiye’nin on üç sayım devresi için yıllık nüfus artış hızı yaklaşık olarak % 2.5’tir.[17] Bu araştırma sahasının nüfus artış hızının Türkiye ortalamasının üstünde olduğunu göstermektedir. Fakat bazı sayım dönemlerinde nüfus artış hızının Türkiye ortalamasının altına düştüğü de görülmektedir. Mesela; 1985-1997 sayım döneminde –2.5 oranında azalma görülmüştür.Bunun sebebi nüfusun çeşitli sebeplerden dolayı ilçe ve il merkezlerine göçlerinden kaynaklanmaktadır.
Araştırma sahamda nüfus artışındaki dalgalanmalara bakacak olursak, nüfus artışının 1955-1960 , 1985-1990 , 1990-1997 sayım devrelerinde eksi değerlerine düştüğünü görmekteyiz.Bu dönemler dışındaki sayım devrelerinde ise nüfus miktarının arttığı gözlenir.Nüfus artış hızının en düşük seviyede olduğu devre 1990-1997 ‘dir. Işıklı Köyünün nüfusunun 108 kişi (%2.5) azaldığı görülmektedir. 1945-1950 devresinde 100 kişi (%25.9) ile ulaşmıştır. Işıklı Köyü 1940-1950 yıllarında nüfusun hızla artmasının ana sebebi , bu yıllarda yöreye gelen göçebe yörüklerin bölgeye yerleşmesinden kaynaklanmaktadır. Diğer yandan 1985-1990 yılları arasındaki nüfus artışındaki azalmanın sebepleri ise Türkiye’nin son yıllarda uyguladığı aile planlaması çalışmalarının etkisinin yanı sıra, iş imkanlarının fazla olduğu, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler gibi konularda çalışma sahasından üstün niteliklere sahip olan büyük şehirlere yapılan göçlerdir.
2.A.4 Nüfus Hareketleri
2.A.4.a.Doğumlar ve Ölümler
Her nüfus kitlesinin başlıca değişkenlerinden biriside doğumlar ve ölümlerdir. Bir yörede yıllık doğum ve ölüm arasındaki fark, o yörenin yıllık nüfus artış hızını veya nüfustaki gelişme hareketini verir.[18] Köydeki ekonomik yapı, sosyal durum ve sağlık koşulları nüfusun sayısı hakkında değişmelere neden olmaktadır.Köyün bağlı olduğu Nalbant Sağlık Ocağı’nın çalışmalarına bağlı olarak köydeki doğan bebeklerin aşılanması sonucu, bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan ölme oranında bir azalma gözlemiştir. (Tablo 2.3.)
Tablo 2.3.: Işıklı Köyünde Yıllara Göre Doğum ve Ölüm Durumu.
YILLAR
|
1993
|
1994
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
TOPLAM
|
DOĞUM SAYISI
|
12
|
8
|
11
|
17
|
9
|
15
|
13
|
85
|
ÖLÜM SAYISI
|
4
|
-
|
1
|
5
|
3
|
8
|
5
|
26
|
Kaynak: Nalbant Sağlık Ocağı verilerinden hazırlanmıştır
Araştırma yöremde 1993 ile 1999 yılları arasındaki yıllık doğum ve ölüm miktarlarına ulaşabildim.Buna göre yedi yıllık bir dönemde toplam 85 doğum, 26 ölüm olayı meydana gelmiştir.En yüksek doğum miktarı, 17 doğumla 1996 yılıdır. En yüksek ölüm de 8 kişi ile 1998 yılına aittir.
2.A.4.b.Göçler
Göç hareketleri nüfusun dağılışında demoğrafik yapıyı değiştiren oldukça önemli bir coğrafi olgu olup, nüfusun sosyo-ekonomik özelliklerini yansıtan temel etkenlerden biridir. Bu nedenle göçlerin neden ve sonuçları yöredeki durumu ifade etme bakımından önem taşımaktadır.
Araştırma saham olan Işıklı Köyü’nde çok önemli büyük göç hareketlerine rastlanmaktadır.Yöre hem göç almakta hem de göç vermektedir.Göç almasının başlıca sebepleri arasında köyün ova kesiminde yer alması ve tarımsal bakımdan verimli arazilerin olması gösterilebilir.Tarımda sulamanın yapılması ve makineleşme gibi tarımsal teknolojilerin kullanımı sonucu verim ve ürün artışı köydeki nüfusun tutulmasına ve göç almasına neden olmaktadır.
Yaz dönemlerinde hasadın gerçekleştiği zamanlarda Feke, Saimbeyli, Tufanbeyli, Doğu ve Güneydoğudan mevsimlik göçler dediğimiz göç hareketlerine rastlanmaktadır. Son zamanlardaki pamuk üretimindeki azalma sebebiyle buna bağlı olarak mevsimlik göçler asgari düzeye inmiştir.
Köyden dışarıya gerçekleşen göçler daha çok kentsel merkez durumundaki Adana ve Kozan’a, azda olsa başka il ve ilçelere olmaktadır. Bu göçler daha çok eğitim ve hizmet sektöründe iş bulmalarından, çocuklarına daha iyi bir gelecek hazırlamak için eğitim ve sosyal hizmetlerden daha fazla yararlanmak için yapılmaktadır.
2.A.5.Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Özellikleri
2.A.5.a.Cinsiyet ve Yaş Yapısı
Nüfusun yaş guruplarına göre dağılımı ve cinsiyet oranlarını etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır.Bu nedenle cinsiyet ve yaş yapısı ile ilgili özelliklerin bilinmesi, bazı sosyal ve ekonomik amaçlı sorunların belirlenmesi bakımından önem taşımaktadır. Araştırma sahasına nüfusun cinsiyet yönünden baktığımızda erkek nüfus, kadın nüfusa oranla fazla olduğu görülmektedir.(Tablo 2.4.)(Şekil 2.1)
Tablo 2.4.: Işıklı Köyünde Toplam Nüfusun Yıllara Göre Cinsiyet Durumu
Sayım Yılı
|
1955(1)
|
1960(2)
|
1965(3)
|
1970(4)
|
1975(5)
|
1980(6)
|
1985(7)
|
1990(8)
|
1997(9)
|
Erkek Nüfus
|
290
|
288
|
317
|
315
|
362
|
395
|
442
|
438
|
389
|
Kadın Nüfus
|
260
|
251
|
262
|
315
|
318
|
345
|
411
|
407
|
348
|
Toplam Nüfus
|
550
|
539
|
579
|
630
|
680
|
744
|
853
|
845
|
737
|
Kaynak: D.İ.E.Verilerinden Hazırlanmıştır
Şekil 2.1: Işıklı Köyündeki Toplam Nüfusun Yıllara Göre Cinsiyet Durumu
Belli bir yerdeki nüfusun miktarı yanında, onun çeşitli yaş guruplarına göre dağılımı da önemlidir. Çeşitli yaş guruplarındaki nüfus miktarlarının belirlenmesi özellikle “ faal ve bağımlı nüfus” oranlarının ortaya konulmasında büyük önem taşımaktadır. Bu konuda farklı farklı ayrımlar yapılmış olmakla beraber genellikle “ 0-14, 15-64 , 65+” şeklindeki geniş aralıklı gruplandırma tercih edilmektedir. Bu gruplandırma 15-64 yaş dilimleri arasındaki nüfus “faal veya çalışabilir nüfus”, diğer iki yaş dilimi (0-14, 65+) arasındaki nüfusta “çalışmayan yahut bağımlı nüfus” olarak kabul edilmektedir. Faal nüfus miktarları , işgücü kapasitesi, gıda ve çeşitli hizmetlere olan ihtiyaç, aile tipleri, ölüm ve doğum oranları ile göçler bakımından önemlidir. [19]
Sahadaki nüfusun çeşitli yaş guruplarına göre sergilediği durumu ortaya koyabilmek amacıyla Nalbant Sağlık Ocağı istatistiklerinden yararlanılmıştır. Burada öncelikle dar aralıklı gruplandırma yapılacaktır.(Tablo 2.5)
Tablo : 2.5. Işıklı Köyündeki Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılışı
YAŞ GRUBU
|
ERKEK NÜFUS
|
KADIN NÜFUS
|
TOPLAM NÜFUS
|
0-4
|
43
|
36
|
79
|
5-9
|
43
|
44
|
87
|
10-14
|
40
|
49
|
89
|
15-19
|
48
|
48
|
96
|
20-24
|
46
|
50
|
96
|
25-29
|
49
|
47
|
96
|
30-34
|
37
|
23
|
60
|
35-39
|
37
|
33
|
70
|
40-44
|
25
|
19
|
44
|
45-49
|
22
|
21
|
43
|
50-54
|
19
|
13
|
32
|
55-59
|
12
|
11
|
23
|
60-64
|
11
|
15
|
26
|
64+
|
27
|
23
|
50
|
TOPLAM
|
459
|
432
|
891
|
Kaynak: Nalbant Sağlık Ocağı Verilerinden Hazırlanmıştır. (1999)
Şekil: 2.2. Işıklı Köyünün Nüfus Pramidi (1999)
Aktif nüfusun belirlenmesi bakımından araştırma sahamdaki nüfusun 0-14, 15-64 ve 65+ şeklinde geniş aralıklı olarak gruplandırılması uygun olacaktır.( Tablo: 2.6.)
Tablo: 2.6. Işıklı Köyündeki Nüfusun Geniş Aralıklı Gruplandırılması.
YAŞ GRUBU
|
ERKEK NÜFUS
|
KADIN NÜFUS
|
TOPLAM NÜFUS
|
0-4
|
126
|
129
|
255
|
15-64
|
325
|
280
|
605
|
65+
|
27
|
23
|
50
|
TOPLAM
|
459
|
432
|
891
|
Kaynak: Nalbant Sağlık Ocağı Verilerinden Hazırlanmıştır. (1999)
Bu tablo, yörenin nüfusunun fazla yüksek olmayan bir bağımlılık oranına sahip olduğunu göstermektedir.Bağımlı nüfus oranı ise %34,9 değerindedir.Aktif nüfus bağımlıya oranla daha fazla olup yaklaşık iki katı kadarıdır.
2.A.5.b . Nüfusun Eğitim ve Kültür Özellikleri
Nüfusun eğitim durumunu, toplumun kalkınma hızını belirleyici bir özellik olarak düşünülmesi gereken bir konudur .Kalkınma unsurları ancak iyi eğitilmiş bir nüfus kitlesi sayesinde ortaya çıkarılabilir.
Araştırma saham olan Işıklı Köyü nüfusunun okur-yazar durumu ve düzeyi hakkında şu bilgilere sahibiz.(Tablo 2.7.)
Tablo: 2.7. Işıklı Köyündeki Nüfusun Eğitim durumu
Cinsiyet
|
Ok.Yaz. Bilm.
|
Ok.Yaz. Bil.
|
İlkokul M.
|
Ortaokul M.
|
Lise M.
|
Üniv. M.
|
Toplam
| |
ERKEK
|
94
|
50
|
24
|
30
|
40
|
4
|
459
| |
KADIN
|
126
|
59
|
195
|
25
|
24
|
3
|
432
| |
TOPLAM
|
220
|
109
|
436
|
55
|
64
|
7
|
891
|
Kaynak: Nalbant Sağlık Ocağı Verilerinden (1999)
Tabloya baktığımızda köyün büyük çoğunluğu okuma-yazma bilmektedir. Fakat büyük bir çoğunluğu eğitim seviyesi (ilkokul ve okuma yazma bilenler) düşük olanlar oluşturmaktadır. Köyde okuma yazma bilmeyenlerin sayısı 220 olup, okur-yazar sayısı ise 671’dir.
Köydeki okul durumuna baktığımızda, Karınca mahallesi, Toklular mahallesi, Kabasakal mahallesinde olmak üzere üç ilkokul bulunmakta olup, sekiz yıllık eğtim programı çevresinde taşımalı eğitime geçilmiştir. Tokluluar ve Kabasakal’daki öğrenciler Pekmezci Köyündeki ilköğretim okuluna taşınmaktadır. Karınca mahallesindeki öğrenciler Kozan’daki 100. Yıl İlköğretim okuluna taşınmaktadır.Aydınlılar mahallesinin öğrencileri de Kaleardı mahallesindeki Celil Uludağ ilkokulunda öğrenimlerine devam etmektedir.
2.A.5.c. Aile Büyüklükleri
Nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri ile ilgili kriterlerden birini de aile büyüklükleri oluşturur. Sağlık ocağı kayıtlarına göre 1999 yılında 891 kişi nüfus yaşamakta ve hane sayısı da 147’ dir.
Köyün eğitim ve kültür düzeyinin çok yüksek olmasından dolayı anne, baba büyükanne, büyükbaba, ve çocukların bir arada yaşadığı ataerkil bir aile yapısı vardır.
2.A.5.d.Nüfusun Dağılışı ve Yoğunlukları
Köyün nüfusuna dağılış ve yoğunluk yönünden baktığımızda genel olarak dağınık yerleşme söz konusudur. Bazı yerlerde nüfusun daha yoğun olduğu gözlenmektedir. Bununda ana sebebi köyün jeomorfolojik yapısı ve sosyo-ekonomik durumudur.
Köy mahalleri yönünden birbirinden uzak, yerleşmeler dağınıktır. Bunda köyün ovada olması ve bahçe tarımının yapılması etkilidir.
Tablo 2.8: Işıklı Köyü Nüfusunun Mahallere Dağılışı ve yoğunlukları
Mahalleler
|
Nüfus
|
Hane
|
Kabasakal
|
256
|
44
|
Karınca
|
249
|
34
|
Aydınlılar
|
248
|
32
|
Çolaklar
|
76
|
22
|
Toklular
|
62
|
15
|
Toplam
|
891
|
147
|
Kaynak: Yapılan Anket Sonuçları 1999
Köyün Karınca ve Aydınlılar mahallesi diğer mahallere oranla dağılış yönünden nüfus daha toplu bir yapıya sahiptir.Bunda etkili olan faktör ise mahallelerin dağ eteğinde kurulması ve hem ziraatin hem de hayvancılığın bir arada yapılmasıdır.Kabasakal,Toklular ve Çolaklar mahallesi ise nüfus dağılış yönünden dağınıktır.Buna etki eden faktör ise mahallenin ovada kurulması ve bahçe tarımının yapılmasıdır.
Yüzölçümü 14.9 km2 kadar olan araştırma sahasında 1990 yılında 845 kişi yaşamaktadır. Bu yılda araştırma sahasının matematiksel (aritmetik) nüfus yoğunluğu değerinin km2’ye 56.7 kişi kadar olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu değer Türkiye ortalamasının altında olup, 1990 yılı ülkemiz genelinde km2 ye 73 kişi düşmektedir. Aynı değerler 1950 yılında araştırma sahası için 32.5 kişi, Türkiye geneli için 27 kişi olduğu tespit edilmiştir.
Köydeki tarım alanlarının yüzölçümü 12.1 km2 dir. 1990 nüfus sayımı 845 kişidir. Buna göre köyün fizyolojik nüfus yoğunluğu 69.8 kişi/km2 olarak ortaya çıkmaktadır. Bu değer aynı yıl ülkemizdeki nüfus yoğunluğundan (197 kişi/km2)[20] oldukça düşüktür. Köy nüfusunun 1990 sayımlarında 184 kişisi geçimini tarım dışı faaliyetlerden sağlamaktadır.Fizyolojik nüfus yoğunluğunun hesaplanmasında bu durum göz önünde bulundurulmadığından, tarımla uğraşan kişilerin yoğunluğunu tam olarak yansıtmamaktadır. Bundan dolayı tarımsal nüfus yoğunluğunun da hesap edilmesi gerekmektedir. Yaklaşık 12.1 km2 kadar tarım arazisi bulunan köyde 1990 sayımlarında 552 kişi tarımsal nüfus yaşadığından tarımsal nüfus yoğunluk değeri 46 kişi/km2 dir. Oysa 1990 yılında ülkemizde aynı değer 88.7 kişi/km2 kadardı. Bu da tarımsal nüfus yoğunluğu yönünde Türkiye ortalamasının altında olduğunu göstermektedir.Bu değerin düşük olmasının sebebi ise köyde tarımsal arazinin geniş yer tutmasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder